১৯৬০ চনত ভাষা আন্দোলনৰ সময়ত শান্তিৰ বাবে মই আৰু হেমাঙ্গ বিশ্বাস যেতিয়া গুৱাহাটীলৈ যাওঁ, তেতিয়া কটন কলেজত পঢ়ি থকা দীপালীক মই লগ ধৰি আমাৰ সভাত গীত গাবলৈ অনুৰোধ কৰোঁ৷ সেই নিশা দীপালীৰ গীত শুনি এনে ভাব হ’ল যেন - অসমৰ স্বকীয় সৌন্দৰ্য থকা, উচ্চাৰণৰ শুদ্ধতা থকা, পৰিৱেশনাত মাৰ্জ্জিত ৰুচি থকা এই ছোৱালীগৰাকী অতুলনীয়৷...

তাৰ পাছত দীপালী অসমীয়া সঙ্গীতত, বনগীতসুৰীয়া গীতত একচ্ছত্ৰী ৰাণী হৈ উঠিল৷ দীপালীৰ ককায়েক শ্ৰীভবেন বৰঠাকুৰেও ভগ্নীৰ কণ্ঠৰ উপযোগীকৈ অতি সুন্দৰ গীত ৰচিলে - অতি সুন্দৰ সুৰ দিলে৷

...তাৰ পাছত হঠাৎ এদিন শুনিলোঁ, দীপালীৰ কণ্ঠ ৰুদ্ধ হ’ল৷ মোৰ এতিয়াও মনত আছে৷ চন তাৰিখ পাহৰিলোঁ - দৰং কলেজৰ কিবা এটি উৎসৱত মই গীত গাব লাগে৷ 'জ্যোতিপ্ৰসাদ আৰু জয়মতী' নামৰ তথ্যচিত্ৰখনৰ শ্বুটিং কৰি উভতিছোঁ ড° ৰবীন গোস্বামীৰ ঘৰলৈ৷ তেওঁ ক’লে, 'দীপালীৰ কণ্ঠ অঞ্চলৰপৰা মস্তিষ্কলৈ যোৱা ৰগ নে শিৰসমূহৰ কিবা অসুখ হৈছে...মোৰ মনটো বেয়া লাগি গ’ল৷ ডাক্তৰক সুধিলোঁ - দীপালীয়ে গীত গাব পাৰিব নে নোৱাৰে? তেওঁ ক’লে - নোৱাৰিবও পাৰে, যি অসুখ হোৱা বুলি শুনিছোঁ, সেইটো যদি সঁচা হয়৷ সঁচাকৈয়ে তেতিয়াও নাজানো দীপালীয়ে গান গাব পাৰিবনে, নোৱাৰে৷ কেইদিনমান আগতে মই লিখা গীতটো আছিল 'শীতৰে সেমেকা ৰাতি'৷ তাত খেতিয়কৰ তুঁহজুইৰ, দিন-মজুৰৰ, সংখ্যালঘু আদিৰ সমস্যাৰ কথা লিখি থৈছিলোঁ৷ পাচত যেতিয়া দীপালীৰ কণ্ঠ ৰুদ্ধ হোৱাৰ কথা শুনিলোঁ, তেতিয়া অকল দীপালীৰ কথাকে ভাবি (কাকো একো নকৈ) লিখিছিলোঁ তলৰ কেইশাৰী কথা৷ গানটোত গায়িকা বুলি নকৈ গায়ক বুলিহে লিখিছিলোঁ এনেদৰে -

"শীতৰে সেমেকা ৰাতি
কণ্ঠৰুদ্ধ কোনো সুগায়কৰ
প্ৰভাত আনিব পৰা
অথচ নোগোৱা এক
অমৰ গীতৰ বাবে
মই যেন এটি সুধাকণ্ঠ হওঁ
সুধাকণ্ঠ হওঁ
সুধাকণ্ঠ হওঁ৷"

দৰং কলেজত সেই শীতৰ সন্ধিয়া গাই থাকোঁতে মই দুখেৰে কৈছিলোঁ - 'শুনিছোঁ দীপালীৰ কিবা অসুখ হৈছে - কথাটো যেন অসত্য হয়৷' সেই গীতৰ সভাত উপস্থিত আছিল দৰং কলেজৰ তেতিয়াৰ প্ৰিন্সিপাল শ্ৰীবিপিনপাল দাস৷

তাৰ পাছত ড° নিৰ্মলপ্ৰভা বৰদলৈক লগ পালোঁ৷ দীপালীৰ চিকিৎসা ভাৰতত ভালদৰে নহ’ব৷ পুঁজি এটি সকলোৱে ঠিক কৰি সুদূৰ আয়াৰলেণ্ডলৈ পঠিওৱাৰ ব্যৱস্থা হ’ল৷ কলিকতাৰ অসম ভৱনত মই দীপালী আৰু তেওঁৰ ককায়েক শ্ৰীবৰঠাকুৰক লগ ধৰিলোঁ৷ আলোচনা হ’ল৷ দীপালীক আয়াৰলেণ্ডলৈ পঠোৱা হ’ল৷

...কিন্তু দুৰ্ভাগ্যবশতঃ দীপালীৰ কণ্ঠৰ উন্নতি নহ’ল৷

তাৰ পাছত অতি উদাৰ মনৰ, অতি সুন্দৰ মনৰ চিত্ৰশিল্পী নীলপৱন বৰুৱাই ৰুগ্নৰুগ অৱস্থাতে দীপালীক কইনা ৰূপে কলগছৰ বেইৰ তললৈ নিলে৷ সকলোৱে নীলপৱনক আৰু দীপালীক আশীৰ্বাদ দিলে৷ আনুভূতিকভাৱে আশ্ৰয় দি দীপালীক শুশ্ৰূষা কৰি, পুনৰ গায়িকা কৰি তোলাৰ আপ্ৰাণ চেষ্টা কৰিলে নীলপৱনে৷

...কুলিৰ মাত বন্ধ হৈ যাব পাৰে৷ তাৰ প্ৰতিধ্বনিতো চিৰযুগমীয়া কৰিব পাৰি! দীপালীৰ কণ্ঠ-মাধুৰ্য্য সমগ্ৰ অসমীয়া জাতিৰ সম্পত্তি নহয় জানো?"

[ড° ভূপেন হাজৰিকা

গ্ৰন্থ - মই এটি যাযাবৰ
প্ৰথম প্ৰকাশ - ১৯৯৩ চন]